TazminatHukuku.com

                                    TRAFİK KAZALARINDA GÖREVLİ MAHKEME
                                                          ASLİYE HUKUK MAHKEMESİDİR

                                                                                                                       ÇELİK AHMET ÇELİK

1- Trafik kazaları ticari bir olay değildir.
               a) Bilindiği gibi, olağan trafik kazalarında sorumlular, (ayrık durumlar dışında) genel olarak işleten, sürücü ve sigortacıdır. (2918 sayılı KTK m.85,91 vd.) Zarar görenler, ortaklaşa ve zincirleme sorumluluk kurallarına göre, aynı davada bunların hepsini dava edebilecekleri gibi, yalnız birini de dava edebilirler. (6098/TBK.61 ve 163 vd.; 818/BK.50-51 ve 142 vd.)

b) Trafik kazası ölümle veya bedensel zararla sonuçlanmış ise, davalı ister işleten veya sürücü olsun, ister tek başına sigorta şirketi dava edilsin, her zaman ve her durumda görevli mahkeme “asliye hukuk mahkemesi”dir. Çünkü, ölüm sonucu destekten yoksun kalma veya bedensel zararlar nedeniyle tazminat davalarının yasal dayanağı, Ticaret Kanunu değil, Borçlar Kanunu hükümleridir. (6098/TBK.53,54,55; 818/BK.45,46 )

c) Kazaya karışan araçlar “ticari araç” olsa dahi, eğer ölüm veya bedensel zararlar nedeniyle tazminat istenmişse, bu bir “ticari dava” değil, bir “hukuk davası”dır. Davalılar arasında işleten ve sürücü yer almayıp, yalnızca sigorta şirketinin dava edilmesi durumunda dahi, tazminat isteğinin yasal dayanağı Borçlar Kanunu hükümleri olduğundan ve zarar görenler ile sigorta şirketi arasında “ticari ilişki” bulunmadığından görevli mahkeme “asliye hukuk mahkemesi”dir.

2- İki ticari araç çarpışmış olsa dahi, bu bir “ticari olay” değildir.
                 a) Sigorta şirketleri vekillerinin, davaları uzatmaktan başka hiç bir sonuç vermeyen gereksiz görev itirazları yüzünden, (iki ticari araç çarpışmış olsa dahi) ticari bir olay olmayan trafik kazaları ile ilgili tazminat davaları, Yargıtay'ın yanlış ve yanılgıyla verdiği kararlar yüzünden, asliye hukuk mahkemelerince görevsizlik kararı verilip, dosyalar ticaret mahkemelerine gönderilmektedir.

b) Sigorta şirketlerinin bu gereksiz itirazları ve Yargıtay Özel Dairesinin yanılgısı yüzünden, aynı olay için iki ayrı mahkemenin görevli sayılması gibi garip bir durum ortaya çıkmakta; işleten, araç sahibi, sürücü gibi sorumlular için "asliye hukuk mahkemeleri" görevli olurken, sigorta şirketleri için "ticaret mahkemeleri" görevli sayılmaktadır. Eğer davalılar arasında sigorta şirketi yoksa, yalnızca işleten ve sürücü dava edilmişse görevli mahkemenin asliye hukuk mahkemesi olması ne anlama geliyor, durup düşünülmelidir.

                           TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN
                                      TAZMİNAT DAVALARINDA KUSUR İNCELEMESİ
                                                                                                                                 ÇELİK AHMET ÇELİK

I- KUSUR

1- Tazminat ölçüsü olarak kusur
           Kusur, öğretide, hukuk düzeninin kınadığı, hoşgörmediği, hukuka aykırı davranış biçimi olarak tanımlanmaktadır. Konumuz yönünden kusuru "Sorumluluk Hukukunun temel ilkelerine, toplumun değer yargılarına ve yürürlükteki yasaların emredici hükümlerine aykırı eylem ve davranışlar" olarak da tanımlayabiliriz.

Tazminat hesaplarında “kusur” temel ölçülerden biridir. Kusursuz sorumluluklarda dahi, bazı ayrık durumlar dışında, kusur (sorumluluk) ölçüsü belirlenmek gerekmektedir.

Kusur incelemesi yapılırken, eylemin yasa, tüzük ve yönetmeliklerle belirlenen kurallara aykırılığını saptamak yeterli olmayıp, ayrıca hangi eylem ve davranışın zararı doğurduğu üzerinde durulmalıdır. Bir eylem ve davranış, kurallara aykırı olmakla birlikte, zarar bu eylemin sonucu değilse, eylem ile zarar arasında "nedensellik bağı" kurulamıyorsa, kurallara aykırı davranan kişi, zarardan sorumlu tutulamaz.

Örneğin, alkollü araç kullanmak kurallara aykırı ve yasaktır. Ancak kazanın nedeni alkol değilse, o kişi zararlı sonuçtan sorumlu tutulamaz. Bunun gibi, sürücü belgesi olmayan bir kimse kazaya karışmış olup da, kazanın nedeni, bir başka sürücünün tam kusurlu eylemi ise, ehliyetsiz sürücü zararlı sonucun sorumlusu olmaz.

Bir başka örnek: Trafik kurallarına göre, yan yoldan çıkan araç, ana yoldan geçene öncelik tanımalıdır. Ancak ana yoldan gelen çok hızlı araç, yan yoldan çıkan araca çarpıp içindekileri öldürmüşse, burada kazanın asıl sorumlusu hızlı araç kullanan olacaktır. Çünkü yan yoldan çıkanların, ana yoldan son hızla gelen aracı algılamaları olanaksızdır. Öte yandan sürücü hız kurallarına uysaydı, maddi hasar ve yaralanma ile geçiştirilecek kaza, ölümle sonuçlanmayacaktı.
             Trafik kazalarında kusur değerlendirmesi için görevlendirilen bilirkişilerin çoğu, yalnızca trafik kurallarına uyulup uyulmadığı yönünden değerlendirme yapmakta, eylem ile zararlı sonuç arasındaki nedensellik bağını, zararın hangi eylem ve davranıştan doğduğunu dikkate almamaktadırlar.

Trafik kazalarında “kusur”ögesi temel ölçüdür ve bu genellikle sürücü veya yardımcı kişilerin kusurudur. 2918 sayılı KTK’nun 85/Son maddesine göre “İşleten, sürücünün veya yardımcı kişilerin kusurundan kendi kusuru gibi sorumlu” olduğundan ve bu sorumluluk Yasa’nın 91 ve devamı maddelerine göre belli bir sınıra kadar sigortacı tarafından üstlenilmiş bulunduğundan, tümü için sorumluluğun ölçüsü “kusur oranı”dır.
              Motorlu araç işletenler ve taşımacılar teknik arıza nedeniyle de sorumludurlar. Her ne kadar motorlu araç işletenlerin sorumluluğuna "tehlike sorumluluğu" denilmekte ve bu tür sorumluluklar "kusursuz sorumluluk" olarak nitelenmekte ise de, tazminat hesaplarında söz konusu değer ölçüsü "kusur oranı" dır.

             YENİ TRAFİK SİGORTASI GENEL ŞARTLARI
                    YASALARA, SORUMLULUK HUKUKU İLKELERİNE
               VE YARGITAY'IN YERLEŞİK KARARLARINA AYKIRIDIR

     I- GENEL AÇIKLAMALAR

    1- Yeni Genel Şartlar
         14 Mayıs 2015 gün 29355 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak 01 Haziran 2015 tarihinde yürürlüğe konulan yeni Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (kısa adıyla Trafik Sigortası) Genel Şartları ve eklerinde yer alan destekten yoksun kalma ve bedensel zararlar nedeniyle tazminat hesaplama yöntemlerinin (sınırsız bir yetkiyle) Hazine Müsteşarlığınca belirleneceğine, belli formüller ve kriterler uygulanacağına ilişkin düzenlemeler, yasalara, sorumluluk hukukunun temel ilkelerine, Yargıtay'ın yerleşik ve ilkeleşmiş kararlarına aykırıdır. Özetle:

1- Yeni Genel Şartlar yasalara aykırıdır.

Anayasa'nın eşitlik ilkesine, hiç bir kişiye ve zümreye imtiyaz tanınamayacağına ilişkin 10.maddesine, kişilerin uğradıkları zararların tazminat hukukunun genel ilkelerine göre ödeneceğine ilişkin 19/Son maddesine, hakimlerin görevlerinde bağımsız olduklarına, hiçbir organ ve makamın yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremeyeceğine, genelge gönderemeyeceğine, telkinde bulunamayacağına ilişkin 138. maddesine;

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 1451.maddesinin "Bu kanunda hüküm bulunmayan hallerde, sigorta sözleşmeleri hakkında Türk Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır" hükmü gereğince, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 20.maddesi 4.fıkrasındaki kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütülüyor olsa dahi, genel işlem şartı niteliğindeki sigorta genel şartlarının yasalara aykırı hükümlerinin geçersiz olacağına; gene 6098 sayılı TBK'nun"destekten yoksun kalma zararları ile bedensel zararların, bu Kanun hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine göre hesaplanacağına" ilişkin emredici nitelikteki 55.maddesine;
             2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun "Maddi tazminatın biçimi ve kapsamı ile manevi tazminat konularında Borçlar Kanunu'nun haksız fiillere ilişkin hükümlerinin uygulanacağına" ilişkin 90.maddesine; "Sigorta sözleşmesinden veya sigorta sözleşmesine ilişkin kanun hükümlerinden doğan ve tazminat yükümlülüğünün kaldırılması veya miktarının azaltılması sonucunu doğuran hallerin zarar görene karşı ileri sürülemeyeceğine"ilişkin 95.maddesine; işleten ve sürücü yakınlarının üçüncü kişi sıfatıyla ve sosyal risk ilkesi gereği işletene ait aracın Trafik Sigortasından yararlanma hakları bulunduğuna ilişkin 92/b maddesine aykırıdır.

BELİRSİZ ALACAK DAVASINDA   MANEVİ TAZMİNAT NASIL İSTENMELİ

1- Belirsiz alacak davasında, harca esas "simgesel" bir değer belirtilerek manevi tazminat istenebilir; kesin miktarlar karar öncesinde açıklanıp, mahkemece hüküm altına alınabilir.

 a) Ölüm nedeniyle destekten yoksunlukta ve bedensel zararlarda, başlangıçtaki yoğun belirsizlik nedeniyle, maddi tazminatta olduğu gibi, manevi tazminatta da dava dilekçesinde harca esas "simgesel" bir değer gösterilerek manevi tazminat istenebilir. Davanın son aşamasına gelindikten ve maddi tazminata ilişkin hesap raporu verildikten sonra, karar aşaması öncesinde manevi tazminata ilişkin "istek miktarları" açıklanıp mahkemeden hüküm altına alınması istenebilir.

  b) Belirsiz alacak davasında, harca esas bir "simgesel değer" gösterilerek "manevi tazminat" istenebileceği, bilim çevrelerince kabul edilmekte; "manevi tazminat davalarında, Alman ve İsviçre hukukunda kabul edildiği gibi, belirsiz alacak davasının uygulanmasına imkan tanınması; manevi tazminat isteminde, davacı, uğradığı zararın tümünün tazminini dava konusu yaptığına göre, hakimin, davacının dava açtığı anda göstermiş olduğu "geçici değer" ile bağlı kalmaksızın, olayın özelliklerini de dikkate alarak uygun miktarda manevi tazminata hükmedebilmesi" yönünde görüş belirtilmekte; bunun manevi tazminatın tekliği ve bölünmezliği ilkesine aykırı düşmeyeceği" söylenmektedir.

  c) Bu yöntem, yani belirsiz alacak davasında maddi tazminat istenirken, ayrıca harca esas "simgesel" bir rakam belirtilerek manevi tazminat istenmesi, yargılamanın hüküm aşaması öncesinde de zarar ve kapsamı kesin belli olduktan sonra, manevi tazminata ilişkin istek tutarları her bir davacı için ayrı ayrı açıklanıp harcı yatırılarak hüküm altına alınması biçimindeki uygulama, usul ekonomisine de uygun düşecektir. Çünkü, ayrı bir dava ile manevi tazminat istenmesi veya davacının belirsiz alacak davasının başında (henüz zarar ve kapsamı belli olmadan) rastgele miktarlar üzerinden manevi tazminat istemeye zorlanması, hak arayanların önüne gereksiz engeller koymaktan ve onlara güçlük çıkarmaktan başka bir işe yaramayacaktır.